تانزانایت سنگی را اولین تاجری که آن را به جهان ارایه داد نام آن را همراه با کشوری که در آن کشف شد مترادف کرد و آن را تانزانایت نامید.
در یک نگاه
- خانواده سنگ: زواسایت
- ساختار بلورین: اورتورهومبیک
- ترکیب شیمیایی: Ca2Al2(SiO4)3(OH)
- انکسار نور: 1/69 – 1.7
- انکسار مضاعف: دوبل
- سختی: 6-7
- وزن مخصوص: 3/35
- شفافیت: شفاف
زواسایت آبی مایل به بنفش نگینی است که امروزه گوهرشناسان به خوبی می شناسند و ارزیابی می کنند. زمان طولانی از کشف و استخراج این گوهر نمی گذرد ولیکن این نام گذاری نزد تاجران و خریداران جواهر خوشایند نمی باشد،
به همین دلیل اولین تاجری که آن را توانست به جهان ارائه دهد نام آن را همراه با کشوری که در آن کشف شده بود مترادف کرده و آن را تانزانایت نامید. از آن پس طی دهه های اخیر شناخت و محبوبیت خاصی پیدا کرده است.
تانزانایت نگین شفاف آبی متمایل به بنفش است که در سال ۱۹۶۷ در کشور تانزانیا کنار تپه های مررانی (Mererani) یافت شد. آن تنها در این کشور آفریقای جنوبی پیدا شده و باید در نظر داشته باشید که به همین دلیل است که در میان گوهرهای نیمه قیمتی آن جایگاه نادری را به خود اختصاص داده و حتی ممکن است گرانتر از یاقوت گرانبها در بازار عرضه شده و به فروش رود.
لازم به ذکر است که اگر آن را با برلیان مقایسه کرده و چنانچه از نظر کیفیت و رنگ هر دو در یک مقیاس باشند، تانزانایت ممکن است به مراتب گرانبهاتر و نادرتر از برلیان باشد.
شرکت و جواهرفروشی تیفانی اولین کسانی بودند که بعد از کشف این سنگ آن را تراشیده و با جواهری منحصر به فرد جهان را با آن آشنا و دگرگون کردند. امروزه مساحت بسیار کوچکی در دامنه کوه کلیمانجارو واقع در تانزانیا تنها معدن این گوهر به حساب می آید.
تانزانایت ویژگی های منحصر به فردی دارد که آن را از تمامی نگین های نیمه گرانبهای دیگر جدا کرده و باعث شگفتی آن می باشد.
خاصیت حیرت آوری که اول از همه معدن کاران با آن آشنا شده و مورد بحث قرار دادند این است که نگین زمانی که هنوز در قلب کوه نهفته است یک لایه جگری رنگ دور خود دارد که تنها وقتی استخراج شده و برای سی دقیقه در معرض دمای ۳۷۰ -۳۹۰ سانتیگراد حرارت قرار می گیرد رنگ خوش آیند آبی سلطنتی خود را آشکار کرده و مردم را حیرت زده می کند.
مذکور است که تغییر رنگ تنها با این حرارت و زمانی کم ایجاد می شود و این تحولات آزمایشگاهی نباید هیچ تاثیری روی کیفیت و ناخالصی های نگین داشته باشند.
گوهرشناسان برای تشخیص و ارزیابی این نگین، خصوصیاتی را که برای همه سنگ های نیمه گرانبها در نظر می گیرند، امتحان و محاسبه می کنند. یکی از مهمترین این پارامترها وجود پلیوکریزوم (Pleochroism) که بیشتر وقت ها به تریکرویزم (Trichrosim) ملحق می شود است.
این پدیده زمانی مشاهده می شود که در یک کلوخه و یا نگین تراش داده شده دو و یا سه رنگ متفاوت به طور متمایز مشاهده شوند. در تانزانایت رنگ های آبی پررنگ که به آبی سلطنتی مشهور است دیده می شود و اگر نگین را خیلی ملایم بچرخانیم رنگ بنفش را نیز مشاهده خواهیم کرد.
در بعضی مواقع با چرخاندن نگین به سمتی دیگر می توان سومین رنگی را نیز مشاهده کرد که آن رنگ قهوه ای قرمز و یا جگری می تواند باشد.
وجود این پدیده همواره در همه تانزانایت ها یکسان است، ولیکن مهارت تراشکاران این گوهرها را در اینجا باید در نظر داشته باشیم. اگر سنگی بزرگ و پاک (از نظر ناخالصی های داخل سنگ) داشته باشیم، تراشکار بارزترین رنگ آبی سنگ را در نظر می گیرد و آن را می تراشد، و اما نگینی ناپاک داشته باشیم که از نظر قیراط کوچک است، ممکن است تراشکار تصمیم بگیرد به دلیل برآورده کردن نگینی پاک از رنگ و سایز آن بکاهد و در نتیجه ما ممکن است نگینی داشته باشیم که ناخالصی نداشته اما کمی دو رنگ دیده می شود و با چرخاندن آن در اتاق آبی خوش آیند ولیکن زیر نور آفتاب کمی بنفش رنگ دیده شود.
بزرگترین سنگ تراشیده که رنگ آبی مایل به بنفش را دارد، ۶۱۸ قیراط است که به خانواده مدیچی تعلق دارد. گوهرهای دیگری را نیز ممکن است با این رنگ آمیزی در طبیعت پیدا کنید که البته می توانند به عنوان امیتاسیون های (بدل ها) تانزانایت نقشی در بازار داشته باشند.
مهمترین آنها می توانند کوبیک زیرکوین ها، لعل های سنتتیک و یا نوعی گارنت ها باشند، اما باید به یاد داشته باشیم که برای تشخیص و مجزا کردن این نگین ها، اول از همه خاصیت پلیوکریزوم آنها را باید مشاهده کرد. در صورتی که هیچ دوگانگی در رنگ نشان ندادند، می توان با اطمینان تایید کرد که آنها جزو گروه تانزانایت نیستند.
متخصصان با بررسی ناخالصی های درون این نگین می توانند به طبیعی و یا مصنوعی بودن آن پی ببرند. ناپاکی هایی منحنی شکل از عناصر مرلانایت (Merelanite) در آن وجود دارند که در اولین نگاه به خطوطی همانند لوله های اریب و ناهموار گرافیت دیده می شوند، ولیکن با مطالعه ای دقیق تر برق منحصر به فردی مشاهده می شود که تنها در مرلانایت وجود دارد. این عناصر همراه با عوامل خارجی دیگری که در آن مشاهده می شوند، اصلی ترین خاصیتی است که آن را از بدل های خود متمایز کرده است.
زیرا که اگر هیچ ناخالصی در نگین دیده نشود آن مسلماً شیشه است. ناپاکی ها علاوه بر تعیین هویت این گوهر می توانند جلوه آن را تغییر داده و به شگفت انگیزی آن بیافزایند.
ناترین نوع تانزانایت درون خود عناصری فیبر مانند دارد که اگر با دقت بسیار محاسبه و تراش داده شود همانند نگین چشم گربه (که در مقاله ای پیش از این مطالعه کردیم) از خود پدیده Chatoyancy را بروز داده و بیننده را حیرت زده می کند.
امروزه تانزانایت را سمبل پذیرش تغییرات می دانند، همان طور که در متن بالا ذکر شده، آن رنگی تاریک و قهوه ای مانند دارد و تنها زمانی که حرارت داده می شود رنگ واقعی و جذاب خود را آشکار می کند.
به همین دلیل آن را نماد تغییرات مثبت می دانند و باور دارند که این گوهر بی همتا همراه خود روحی سلطنتی به دوست داران زیورآلات خود می بخشد.
در دهه های اخیر تانزانایت آبی رنگ در جواهرفروشی های متعدد کشورهای جهان با جواهری محسور کننده پدیدار شده است. باید افزود که آن در ایران نیز شهرت خود را پیدا کرده و دارای محبوبیت خاصی است.
جواهرفروش هایی نامدار همچون گالری طلا (عکس بالا) از اولین موسسه هایی بودند که چنین گوهر خارق العاده ای را عرضه کرده و به شهرت آن افزوده اند.
نویسنده: سرکارخانم هاینوش آبدیان، گوهرشناس و فارغ التحصیل دانشگاه بوستون
ترجمه و ویراستاری: سرکارخانم نائیری بالایانس، دانش آموخته علم اطلاعات و دانش شناسی
جهت بالابردن اطلاعات عمومی خود و مطالعه درباره سنگ های گرانبهای دیگر می توانید به صفحه گوهرشناسی در وب سایت شهر گوهرها مراجعه کنید.
هم اکنون می توانید این مقاله را از طریق واتساپ و تلگرام… به اشتراک بگذارید: