سنتتیک های برلیان و امیتاسیون ها را سعی خواهیم کرد در این مقاله بررسی کنیم، سنگ هایی که در طبیعت یافت می شوند یا بصورت مصنوعی تولید می شوند.
برلیان در یک نگاه:
- خانواده سنگ: برلیان
- ساختار بلورین: اکتاهیدرون
- ترکیب شیمیایی: C
- انکسار نور: 2.42
- انکسار مضاعف: تک
- سختی: 10
- وزن مخصوص 3.52
- شفافیت: شفاف
در این مقاله سعی خواهیم کرد در مورد سنتتیک های برلیان (Synthetic) و امیتاسیون ها (Imitations) توضیح مختصری داشته باشیم. منظور گوهرشناسان از سنگ های امیتاسیون اعضای آن خانواده سنگ هایی هستند که در خود نوع بی رنگ را نیز دارند و اگر وجوه تمام تراش به آنها داده شود، بسیار شبیه برلیان هستند. در مقابل، برلیان های سنتتیک آنهایی هستند که در کارخانه ها توسط متخصصان و دستگاه های پیشرفته ساخته می شوند.
در طبیعت حدود ده عدد نگین مشابه برلیان وجود دارند که محبوب ترین و پراستفاده ترین آنها عبارت اند از مویزونایت (Moissanite)، کوبیک زیرکوین (CZ)، یاقوت سفید، کوارتز، یگ (Yag) و نگینی با مخفف GGG. تمامی این سنگ ها به دلیل داشتن تلألو و زیبایی همانند برلیان توانستند سال ها به عنوان مشابه آن مورد استفاده قرار گیرند.
تفاوت این گوهرها در خواص فیزیکی آنهاست. منحصر به فرد بودن تک تک این نگین ها می تواند از جمله مشخصات متمایزی باشد که متخصصان برای تمایز و ارزیابی آنها استفاده می کنند.
در عکس فوق، اولین نگین از سمت راست، مویزونایت است که از لحاظ درخشندگی شباهت بی همتایی به برلیان دارد. گرچه سختی آن در جدول مقیاس مو 9.5 می باشد ولیکن برلیان سختی 10 را دارد.
این اصل نشانگر آن است که برای تشخیص این نگین می توان یکی از آنها را بر روی دیگری سابید تا شاهد خراش کوچکی باشیم که برلیان روی نگین مشابه خود می اندازد. تفاوت دیگری که بدون آسیب رساندن به سنگ ها حاصل می شود، مشاهده دقیق نور منعکس شده از آن ها است.
برلیان نور سفید می تاباند در صورتی که مویزونایت نور رنگین کمان مانند را از خود نشان می دهد. به مراتب، کوبیک زیرکوین و یاقوت سفید از جمله پراستفاده ترین سنگ هایی هستند که امروزه به جای گوهر گرانبهای مورد بحث استفاده می شوند.
دلیل اصلی آن است که با داشتن تلألو خاص، نسبت به الماس مقرون به صرفه تر هستند. برای مجزا کردن این دو مجدداً سختی آنها را آزمایش می کنیم، البته اگر نگین ها هنوز روی جواهرات به کار نرفته باشند، می توان ماهیت آنها را از طریق گذاشتن روی یک خط تعیین کرد. در این آزمایش خطی که زیر برلیان مشاهده می شود صاف و بدون تغییر می ماند، اما خطی را که زیر CZ می بینید انحنا دارد.
علاوه بر نگین های ذکر شده، یگ و GGG از آن دسته بدل هایی هستند که به آسانی می شود آنها را مجزا کرد. نسبت به الماس، این دو چگالی بیشتری داشته و در نتیجه سنگین تر هستند. در ظاهر نیز آنها کمابیش متفاوت هستند، Yag معمولاً سفیدی مشخصی را در خود نشان می دهد که برلیان آن را ندارد. GGG نیز در نوع خود کمی رنگ خاکستری بروز می دهد که این اصل باعث تیره شدن تلألو نگین می شود.
امروزه برلیان هایی وجود دارند که در کارخانه ها ساخته و پرورش داده می شوند. این الماس ها سنتتیک (Synthetic) و یا دست ساز نام گرفته اند. کشور چین بزرگترین تولید کننده این نوع سنگ ها است، و به دلیل تقاضای بیش از حد برلیان در بازار جهان شروع به این کار کرد و از آنجایی که استخراج این گوهر بی نظیر روز به روز سخت تر می شود، تولید نسبتاً انبوه آن طی سال های پی در پی بیشتر شده است.
دانشمندان با درکی که از نحوه شکل گیری برلیان در طبیعت را داشتند، توانستند اولین روش را که HPHT یا (High Pressure High Temperature) نام دارد اختراع کرده و شروع به تولید انبوه برلیان کنند. آن در فشار زیاد همانند فشاری که در 200 کیلومتری زیر زمین و حرارتی بیش از 5000 سانتیگراد در سیلندرهای بزرگ شکل می گیرد.
لازم به ذکر است که در این روش از ریزه الماس به عنوان نطفه استفاده می شود تا سنگی بزرگ تر تشکیل داده شود. تنها عیبی که این روش از خود نشان داد و باعث سرنگونی خود شد، آن بود که منجر به هزینه هنگفتی برای بوجود آوردن گوهری بسیار کوچک می شد.
در آینده با در نظر گرفتن نتایج تحقیقات و آزمایشات متعدد روشی جدید به نام CVD (Chemical Vapour Deposition) پدیدار شد. در این تولیدات، نوع خاصی از گاز را که در اثر فشار و حرارت با اشعه مایکروویو ایجاد شده، تبدیل به کربن خالص منجمد شده، به عبارتی دیگر برلیان می کنند.
امروزه این روش آنقدر پیشرفت کرده که الماس های ساخته شده دارای تمامی مشخصات فیزیکی یک نگین طبیعی هستند. برای مقایسه می توان انکسار نور و یا سختی این سنگ ها را سنجید و نتیجه آن خواهد بود که هر دو نگین، هم آنکه از طبیعت طی میلیون ها سال بدست آمده و هم آنکه در کارخانه ساخته شده، دارای سختی 10 و انکسار نور 2.42 هستند.
حتی می توان در آن ناخالصی هایی را که در طبیعت زمان سرد و منجمد شدن نگین بوجود می آید را نیز آشکار کرد. شایان ذکر است که زمان تکمیل شدن پروسه و بوجود آمدن سنگ بسیار کوتاه است و در طی هفته ها به ثمر می انجامد و اینکه بر خلاف روش HPHT، در روش CVD خرده الماسی اولیه ای وجود ندارد که گاز روی آن انباشته شده و نگین را بسازد.
یکی از مزایایی که CVD از آن خود کرده آن است که سنگ های نسبتاً بزرگی از این طریق به دست می آید که وقتی تراشیده شوند می تواند تا 3 قیراط نیز برسند. البته کامل ترین سنتتیک ها نیز از خود خواصی نشان می دهند که باعث تشخیص آنها از نوع طبیعی خود می شوند.
یکی از خصوصیات، وجود فلورسنس آبی رنگ بیش از حد برلیان دست ساز است، البته نگین طبیعی نیز کمی فلورسنس از خود نشان می دهد اما بروز آبی پررنگ و براق به نوبه خود نمایانگر بدل بودن سنگ مورد مطالعه است.
در بخش پایانی مقاله سنتتیک های برلیان و امیتاسیون ها باید نتیجه گرفت که تخصص و شناخت گوهرشناسان در این مواقع باید به قدری پیشرفته باشد که با کمک لوازم آزمایشگاهی بتوانند برلیان های سنتتیک و همچنین مشابه های متفاوت را از گوهر گرانبها تمایز، تعیین و ارزیابی کنند.
نویسنده: سرکارخانم هاینوش آبدیان، گوهرشناس و فارغ التحصیل دانشگاه بوستون
ترجمه و ویراستاری: سرکارخانم نائیری بالایانس، دانش آموخته علم اطلاعات و دانش شناسی
جهت بالابردن اطلاعات عمومی خود و مطالعه درباره سنگ های گرانبهای دیگر می توانید به صفحه گوهرشناسی در وب سایت شهر گوهرها مراجعه کنید.
هم اکنون می توانید این مقاله را از طریق واتساپ و تلگرام… به اشتراک بگذارید: