اپال نگینی است با سختی 5-6.5 که رنگ قرمز یاقوت، رنگ بنفش آمتیست، رنگ طلایی توپاز و رنگ کبود یاقوت کبود در آن وجود دارد
در یک نگاه
- خانواده سنگ: اپال
- ساختار بلورین: آمورفیوس
- ترکیب شیمیایی: SiO2H2O
- انکسار نور: 37-1.47
- انکسار مضاعف: تک
- سختی: 5-6.5
- وزن مخصوص : 15
- شفافیت: شفاف تا نیمه شفاف
همه رنگ ها در یک سنگ
به گفته پلینیوس یونانی اپال نگینی است که رنگ قرمز یاقوت، رنگ بنفش آمتیست، رنگ طلایی توپاز و رنگ کبود یاقوت کبود در آن وجود دارد. سنگی که هیچ رنگ خواصی به آن تعلق نمی گیرد ولیکن همه رنگ ها در آن موجود است، به خصوص رنگ های رنگین کمان.
وجود این رنگ های بارزترین دلیل بود که هندی ها افسانه ای خاص برای اپال گفته اند و امروزه نیز به یاد دارند. یکی از خدایانی که آنان می پرستند بانوی رنگین کمان است، مردم این ملت بزرگ باور دارند که اپال وجود این خدای محبوب و بسیار زیبا است که به دلیل فرار از معشوقانی که می خواستند او را از آن خود کنند، خود را منجمد کرده و به زندگی خود درون سنگ ادامه می دهد.
علاوه بر کشورهای آسیای شرقی، بعد از سال 1889 اروپایی ها نیز محبوبیت زیادی نسبت به این نگین نشان داده اند چرا که تاجری توانست برای اولین بار چند تکه اپال تراشیده را از استرالیا (که در آن زمان جزو مستعمره انگلستان بود) به لندن آورده و بفروشد.
در نوشته های تاریخی آمده که این نگین یکی از محبوب ترین گوهرهای ملکه ویکتوریا بوده تا جایی که ملکه تصمیم می گیرد به هر یک از دخترانش یک اپال مرغوب در روز ازدواجشان به آنها هدیه دهد. پس از آن زمان زیبایی مسحور کننده این نگین ادامه داشته و امروزه یکی از مرغوب ترین و بزرگ ترین نوع آن در مجموعهٔ جواهرات مرحوم ملکه الیزابت دوم است.
لازم به ذکر است که در این مقاله بیشتر در مورد اپال گرانبها صحبت خواهیم کرد، ولیکن نوع دیگری که ساده تر است و درخشش رنگین کمانی در آن دید نمی شود نیز وجود دارد. پاک ترین و خالص ترین نوع آن همانند آب شفاف است، اما وجود ناخالصی ها باعث می شود تا آن کدرتر شده و رنگ های متفاوتی نسبت به مواد منجمد شده داخل خود بگیرد.
روایتی برای بوجود آمدن این نگین است که می گوید آن حاصل باران های فصلی است که به زمین های خشک مانند کویرهای استرالیا، نفوذ کرده و به عمق زمین رسیده، و در مسیر خود، مواد معدنی داخل آب ته نشین می شود و حاصل آن سیلیکایی است که در طول پنج تا شش میلیون سال منجمد شده و باعث به وجود آمدن نگین اپال می شود و به همین دلیل است که امروزه می دانیم که 20 درصد آن از آب تشکیل شده است.
آنچه را که در مورد این میکروکریستالین به عنوان اصل می دانیم آن است که همانند لاجورد و فیروزه، در دوران سوم زمین شناسی بوجود آمده و در سنگ های آذرین در لابه لای درزها و شکاف ها کانی ها و سنگ ها تشکیل می شود.
مرغوب ترین نوع این نگین محلول ژله مانند سیلیکای همراه با آب است که با گذشت زمان و وجود انبوهی از عناصر شیمیایی مختلف در زمین اطراف آن منجمد شده و تبدیل به گوهری شگفت انگیز می شود.
حرکت گدازه اپال در لابه لای قشر زمین در سطح نه خیلی عمیق بسیار با احتیاط بهره برداری شده و اغلب با خاکی که در آن مهمان است می تراشند، زیرا که اگر از خاک خود جدا شود خشک و شکننده می شود.
از نظر دانشمندان و متخصصان، دومین توصیفی که در مورد بوجود آمدن آن داده می شود بیشتر قابل اطمینان است زیرا که با انجام آزمایشات متعدد سنجش انکسار نور و سختی مواد رنگی داخل نگین، می توان به وضوح گفت که اعداد به دست آمده با انکسار نور و سختی خود نگین فرق داشته و این خود نشانه آن است که ناخالصی هایی که باعث تلألو رنگین کمانی آن می شوند از خاک زمین اطراف آن هستند.
امروزه 95 درصد اپال های گرانبهای جهان را استرالیا فراهم می کند. طبیعت در این کشور توانسته است بدون دخالت انسان با داشتن کویرهای وسیعی که ممکن است زمانی دریاچه بوده و همراه با باران های فصلی زیادی، طی میلیون ها سال دست به آفرینش نگینی فوق العاده کند.
اکتشاف این گوهر در اوایل سال 1860 به دست یک دامداری که برای دام های خود جویای آب آشامیدنی بود، اتفاق افتاد. او با پیدا کردن تکه کوچکی از سنگ کرم رنگی که رگه های درخشانی داشت خوشحال بوده و روزهای پی در پی دنبال تکه هایی بزرگ تر شد تا سرانجام تپهٔ نزدیک مکان اولیه را بالا رفته و با تعجب رو به دامنهٔ کوهی نگریست که بر اثر وزش باد و ساییدگی لایه ای از کوه منبع انبوهی از لایه های درخشان شیری رنگ را کشف کرد.
با اطلاع دادن به روستاییان، جنبش عظیمی از حفاری و استخراج شروع شد و البته بعد از آن مکان های دیگری نیز در شمال شرق و غرب کشور پدیدار شدند که امروزه مسﺋول داشتن اپال های مشکی، آبی و غیره هستند.
انواع متعددی از این گوهر در جهان وجود دارد که بعضی از آنها عبارت اند از:
- اپال سفید یا روشن: نیمه شفاف، با زمینه سفید یا طوسی روشن و بازتاب رنگین کمانی.
- اپال مشکی: نیمه شفاف تا کدر، با زمینه مشکی یا تیره و بازتاب رنگین کمانی.
- اپال آتشین: شفاف تا نیمه شفاف، با وجود رنگ نارنجی یا قرمز و بدون بازتاب رنگین کمانی.
- اپال تخته سنگی: نیمه شفاف تا کدر، با زمینه روشن تا تیره و بازتاب رنگین کمانی. در این گونه، قسمتی از سنگی میزبان که متریکس نام دارد دور نگین دیده می شود.
- اپال آب یا کریستالی: شفاف تا نیمه شفاف، با زمینه پاک و مه آلود و یا آب مانند.
همانند تمامی نگین هایی که منحصر به فرد هستند و ارزش قابل توجه ای برای فروش دارند و نیز تقاضای آنان با گذشت زمان زیادتر می شود، طی زمان متخصصان در صنف جواهرات سعی دارند بدل هایی را با تکنولوژی درست کرده و اراﺋه دهند. اپال نیز جزوی از این گوهر ها به حساب می رود که انسان توانسته نوع سنتتیک آن را بسازد تا به وفور و با قیمتی ارزانتر آن را به متقاضیان خود عرضه کند.
اولین امیتاسیونی که به بازار اراﺋه شد دوبلت (Doublet) نام داشت و آن به دو قسمت تقسیم می شد، قسمت بالای نگین اوپال طبیعی با بازتابی رنگارنگ و بسیار قشنگ ولیکن قسمت زیرین از اپالی تک رنگ و معمولاً مشکی بوجود آمده بود. توجه داشته باشید که این نگین از هر جهت و به طور کامل از اپال ساخته شده است،
اما بدی آن در این است که انسان در جمع آوری آن دخیل بوده است. نوع دومی که تریپلت (Triplet) نام دارد نیز وجود دارد که در آن، سنگ به سه قسمت جدا می شود. زمانی که نگین را از کنار آن مشاهده کنید، سه لایه بسیار واضح دیده می شوند، لایه زیرین که اوپال ساده و تک رنگ است (معمولاً مشکی) و بر روی آن لایه ای از اپالی رنگین کمانی چسب شده و در آخر بالاترین لایه که کاملاً شفاف و بی رنگ است و به قسمت های زیرین می چسبد.
البته باید گفت که با پیشرفت علم و صنعت در سال های اخیر توانسته ایم اپال هایی کاملاً دست ساز در کارخانه های کوچک به دست بیاوریم. لازم به ذکر است سنگ هایی که از این طریق به دست گوهرشناسان رسیده به راحتی قابل تشخیص است و تفاوت آن ها با طبیعی متقابل خود به وضوح دیده می شود.
نویسنده: سرکارخانم هاینوش آبدیان، گوهرشناس و فارغ التحصیل دانشگاه بوستون
ترجمه و ویراستاری: سرکارخانم نائیری بالایانس، دانش آموخته علم اطلاعات و دانش شناسی
جهت بالابردن اطلاعات عمومی خود و مطالعه درباره سنگ های گرانبهای دیگر می توانید به صفحه گوهرشناسی در وب سایت شهر گوهرها مراجعه کنید.
هم اکنون می توانید این مقاله را از طریق واتساپ و تلگرام… به اشتراک بگذارید: