جید سنگ باستانی و زیبای سبز رنگ از چین با نام “yu” در 3500 سال پیش جواهر سلطنتی چین نامیده می شد که دارای دو گروه بنام نفرایت و جیدایت است
در یک نگاه
- خانواده سنگ: جید
- ساختار بلورین: مونوکلینیک
- ترکیب شیمیایی: NaAlSi2O6 و Ca2(Mg,Fe)5Si8O22(OH)2
- انکسار نور: 1.600- 1.68
- انکسار مضاعف: Agg
- سختی: 6-7
- وزن مخصوص : 3.34 – 2.95
- شفافیت: نیمه شفاف تا کدر
امروزه چینی ها در حوزه های متعددی معروف به بهترین هستند و دنیای گوهرشناسی نیز از این واقعیت مستثنی نیست. در صنف طلا و جواهر، تنها نگینی که وقتی نامی از ملت بزرگ چین برده می شود، مترادف با آن به ذهن انسان می رسد، جید است.
بیش از 3500 سال پیش از میلاد مسیح آن به “yu” یعنی جواهر سلطنتی چین مشهور بوده و جایگاه خود را مشابه برلیان و یا طلایی که محبوب کشورهای غربی است، برای این ملت تعریف کرده است. علاوه بر علاقه بیش از حد، گفته می شود که آن همانند پلی مابین دنیای الهی و فانی عمل می کند.
اعضای این خانواده سبز رنگ به دو گروه تقسیم می شوند، نفرایت و جیدایت. بر اثر اکتشافات باستانی نفرایت از اولین سنگ هایی بود که از زیر آواره ها یافت، تراشیده و مورد استفاده انسان های اولیه واقع شد.
با اطمینان می توان گفت که هر دو این نگین ها قبل از استخراج گوهرهای دیگر، بیشتر از هر چیزی به منظور اجناس روزمره و تزیینی همانند بشقاب، کاسه و گلدان مورد استفاده بود. جالب ترین اشیایی که چینی ها از آن به انبوه استفاده می کردند و در نوشته های خودشان از آن به خوبی یاد می کنند، فلوت تراشیده از جید است.
بزرگترین فیلسوف آسیای شرقی، کنفوسیوس می گوید که این گوهر استعاره ای از تقوا، آگاهی، نیکی، عدالت، حقیقت و خلوص نیت است. تمدن های دیگر همانند آزتک ها در آمریکای مرکزی (مکزیکو) از آن به عنوان مجسمه های کوچک و بزرگ در مراسم مذهبی بهره می بردند.
ژاپنی ها جید را سمبل ثروت و قدرت می دانند و تا به امروز از آن برای نیل به خوشبختی استفاده می کنند. جید در اروپا نیز شناخت خاصی میان مردمان اولیه (مخصوصاً در فرانسه امروزی) داشته، تا آنجایی که این سنگ را به صورت تخته های صاف ولی تیز برای به کار گیری در قسمت سر تبرهای خود تراشیده و از آن برای دفاع از خود و یا شکار دام استفاده می کردند.
برای بسیاری ممکن است سوال پیش بیاید که “سختی این نگین مگر چند است که قابلیت های ذکر شده را از خود نشان می دهد؟”. اعداد 6 و 7 از جدول سختی مو به نفرایت و جیدایت اختصاص داده می شوند. همان طور که متوجه می شوید، درجه های بالایی به آنها تعلق نمی گیرد در نتیجه سختی قابل توجهی ندارند، اما آنان به طور کل نگین های محکمی هستند چرا که عناصر شیمیایی تشکیل دهنده آنها بسیار امن و به نحوه منحصر به فردی به یکدیگر وصل شده و ساختاری در هم تنیده همانند زنجیر می سازند که این خود باعث استحکام بیشتر می شود.
به همین دلیل است که در هنگام استخراج تنها یک ضربه چکش کمکی به تکه تکه کردن بلوک های عظیم سنگ نمی کند و امروزه باید از دستگاه های متمدنی برای این کار استفاده کرد.
البته باید در نظر داشته باشید که سختی 6 به نفرایت و 7 به جیدایت تعلق می گیرد و به این طریق می توان فهمید که انسان های اولیه بیشتر از نفرایت استفاده کرده اند ولیکن امروزه انسان ها و مخصوصاً جواهرشناسان از جیدایت برای زیورالات استفاده می کنند. همان طور در متن بالا ذکر شد، هر دو این نگین ها اعضای خانواده جید هستند و هر دو آنها در صنف طلا و جواهر به عنوان جید قید می شوند.
تفاوت های ناچیزی در این دو وجود دارند که مهمترین آنها عبارت اند از رنگ، فرمول شیمیایی آنان، جلوه سنگ ها وقتی پولیش شده و آماده فروش هستند و خصوصیاتی دیگر که خود باعث تعیین هویت جید از نوع بدل خود می شود.
جیدایت در اصل سیلیکات سدیم و آلومینیوم است که رنگ سبزی همانند سیب را دارد، بعضی مواقع رنگ های خاکستری و یا آبی به سبز آن اضافه شده، این نگین وقتی صیقل داده می شود برق شیشه ای به خود می گیرد.
نفرایت سیلیکات کلسیم و منیزیمی است که تونالیته رنگی آن روشن تر می باشد. آن بیشتر مواقع سبزی مایل به سفید دارد ولی ممکن است در آن رگه هایی از زرد نیز دیده شود. برقی که نوع دوم جید از خود نشان می دهد روغنی به حساب می رود.
لازم به ذکر است که جید از هر نوعی که باشد وزن مخصوص بسیار بالایی دارد. گوهرشناسان وقتی برای تعیین مقدار آن، سنگ را در داخل آب می اندازند، مشاهده می کنند که آن سه برابر آب وزن دارد.
این خود نمایانگر طبیعی بودن نگین است زیرا که بدل هایی که از شیشه رنگ شده در کارخانه ها آماده می شوند سبک تر هستند. از ویژگی های دیگری که این نگین را از دست ساز های خود مجزا می کنند عبارتند از اولاً بافت نگین که باید خط مانند باشد ولیکن اگر در آن حباب های بزرگ و کوچک مشاهده شود نشانه آن است که جیدی سنتتیک در دست دارید.
ثانیاً گوهر سبز رنگ همواره بسیار سرد است و اگر به دست گرفته شود این سرما برای مدت نسبتاً طولانی یکنواخت (حتی برای پنج دقیقه نیز) باقی می ماند، در صورتی که شیشه و یا پلاستیک حس گرمی را به انسان منتقل می کنند.
ثالثاً برای تشخیص اصالت نگین می توانید به صدای آن گوش دهید، وقتی به جید طبیعی ضربه وارد شود صدایی ناب همانند ناقوس کلیسا از آن به گوش می رسد. بلعکس بدل های آن آوایی نه چندان خوش آیند از خود در می آورند.
رابعاً جید طبیعی نسبت به حرارت بسیار حساس است و به آسانی واکنش نشان می دهد. زمانی که آن را در معرض آتش قرار دهیم، آن سوخته و از خود دودی زرد رنگ نمایان می کند، در عوض دودی که از سوزاندن شیشه ایجاد می شود سفید و یا خاکستری است.
گوهری که معروف به طلای آسیای شرق است و مردم آن را مقدس به حساب می آورند، می تواند برای شما نیز خوش یمن باشد. امیدواریم که در سفرهای آینده خود به کشورهای اسرارآمیز شرق بتوانید آثاری حکاکی شده از جید همراه خود به خانه آورده و از زیبایی خارق العاده آن لذت ببرید.
نویسنده: سرکارخانم هاینوش آبدیان، گوهرشناس و فارغ التحصیل دانشگاه بوستون
ترجمه و ویراستاری: سرکارخانم نائیری بالایانس، دانش آموخته علم اطلاعات و دانش شناسی
جهت بالابردن اطلاعات عمومی خود و مطالعه درباره سنگ های گرانبهای دیگر می توانید به صفحه گوهرشناسی در وب سایت شهر گوهرها مراجعه کنید.
هم اکنون می توانید این مقاله را از طریق واتساپ و تلگرام… به اشتراک بگذارید: