کهربا از سنگ های ارگانیک و رزین فسیل شده با سختی: 2.0 تا 2.5 و رنگ: زرد، نارنجی و قهوه ای است که در شکل گیری خود منحصر بفرد می باشد.
کهربا در یک نگاه
خانواده سنگ کهربا : ارگانیک، رزین فسیل شده
ساختار بلورین: ندارد، آمورفوس
ترکیب شیمیایی: C10H16O
انکسار نور: 1.540
انسکار مضاعف: تک
سختی: 2.0 تا 2.5
وزن مخصوص: 1.08
شفافیت: شفاف تا کدر
رنگ: زرد، نارنجی و قهوه ای
سنگ های ارگانیک
سنگ های ارگانیک گروهی از مواد طبیعی هستند که در شکل گیری خود منحصر بفرد هستند. آن ها حاصل پردازش های بیولوژیکی و ارگانیزم های زنده یا زمانی زنده هستند که کهربا یکی از آن ها است.
شباهت بین سنگ های ارگانیک این است که آنها معمولاً نرم تر از سنگ های معدنی هستند. اما سنگهای ارگانیک از قدیمیترین موادی هستند که انسانها در تزیینات استفاده کردهاند و قدمت آن به عصر حجر باز میگردد.
مشهورترین انواع آنها عبارتند از: کهربا، مرجان و مروارید. سنگ های کهربا که در رنگ های اصلی، زرد، نارنجی و قهوه ای یافت می شود، ده ها میلیون سال پیش هنگامی که صمغ درختان باستانی سخت و فسیل شده اند، فرم گرفته اند.
کهربا دارای ترکیب شیمیایی C10H16O، انکسار نور 1.540، انکسار مضاعف تک، سختی 2.0 تا 2.5، وزن مخصوص 1.08 است و در حالت های شفاف، نیمه شفاف و کدر ظاهر می شود. قدیمی ترین سنگ کهربا که یافت شده است بر می گردد به دوره کاربنیفروس بالایی یعنی حدود 320 میلیون سال پیش.
کهربا و جانوران
اولین کسی که اثبات کرد کهربا صمغ فسیل شده درختان است، پلینیوس بزرگ، نویسنده رومی بود. وی متوجه شد که این صمغ دارای بو است و آتش دودی که هنگام سوختن کهربا از آن بیرون می آید نیز بو دارد. او همچنین متوجه شد که حشرات و بخشی از گیاهان نیز در کهربای شفاف یافت می شوند.
دانشمندان و کلکسیونرها کهربایی را که جانور معلق یا تکه های گیاه داشته باشد ارزشمند می شمارند. این قطعات فسیلی که زمانی زنده بودند در کهربا منجمد شده اند و کپسول زمانی باشکوهی را خلق کرده اند. بیش از 1000 گونه جانوری منقرض شده و انواع مختلف گیاهان در این سنگ شناسایی شده اند.
معادن
کهربا در کشورهای استونی، لتونی، لیتوانی، آلمان، لهستان و کشورهای اسکاندیناوی یافت شده است. امروزه کشورهایی که بیشترین تولید را دارند عبارتند از لهستان و به خصوص روسیه با حدود 70 درصد کهربای جهان، و دریای بالتیک. روسیه مهم ترین کشوری است که کهربا را در طی تاریخ به عنوان جواهر و نیز به عنوان تجهیزات خانه، مانند قاب عکس، دستگیره چاقو، انفیه دان و غیره استفاده کرده است.
شگفت انگیزترین آثاری که امروز در کاخ آرمیتاژ وجود دارد یک اتاق ساخته شده از کهربا است که در آن سقف، دیوارها و غیره از این سنگ خیره کننده پوشانده شده است که متاسفانه پس از حمله بلشویک ها بخش کثیر آن سوزانده شد.
برخی گونه های کهربا روی زمین یافت شده اند. برخی دیگر توسط امواج دریا به سواحل یا نزدیک دریا آورده شده اند. سواحل دریای بالتیک که با آلمان، لهستان و روسیه مرز دارد هنوز هم منبع مهم کهربا که گاهی از آن به نام ”طلای شمال“ یاد می برند، محسوب می شود.
ویژگی های کهربا
از خصوصیات شایان توجه این سنگ ویژه، قابلیت تولید الکتریسیته ساکن است که از زمان های بسیار قدیم ناظران را تحت تاثیر قرار داده است. ابوریحان بیرونی در کتاب خود “الجماهر”، نام یونانی آن را القطرون نوشته که نام معرب کهربا بوده و بعداً کلمه الکتریسیته نیز از آن ریشه گرفته است.
دلیل انتخاب کلمه الکترون برای کهربا توسط ابوریحان بیرونی به علت خاصیت مغناطیسی آن است و در آزمایش های اولیه الکتریسیته از آن استفاده شده است.
جهت تشخیص کهربای اصل و طبیعی از مصنوعی، نوع طبیعی آن باید بر روی سطح آب به راحتی شناور شود، در حالی که اکثر تصنعی ها به سرعت غرق می شوند. ایراد اصلی این روش آن است که برای آزمودن جواهراتی که دارای برخی عناصر یا دیگر مواد هستند، خیلی مناسب نیست، گرچه در مورد گوی ها به خوبی عمل می کند.
ماده مربوط دیگری به نام کوپال نیز صمغ فسیل شده درخت کوپال (پروتیوم کوپال) است، ولی به مراتب جوان تر از کهربا است، کمتر از یک میلیون سال قدمت دارد و در نواحی امریکای جنوبی، آفریقا و زلاندنو یافت می شود. کهربا و کوپال خصوصیات بسیار مشترک و نزدیکی دارند، تفاوت اصلی در قدمت آنهاست.
نویسنده: سرکارخانم هاینوش آبدیان، گوهرشناس و فارغ التحصیل دانشگاه بوستون
ترجمه و ویراستاری: سرکارخانم نائیری بالایانس، دانش آموخته علم اطلاعات و دانش شناسی
جهت بالابردن اطلاعات عمومی خود و مطالعه درباره سنگ های گرانبهای دیگر می توانید به صفحه گوهرشناسی در وب سایت شهر گوهرها مراجعه کنید.
هم اکنون می توانید این مقاله را از طریق واتساپ و تلگرام… به اشتراک بگذارید: